Van Heinde en Verre: Notities van een terugkomer #61
Oud, klein en majestueus. Het kerkje bij het gehucht Kritsa maakte op ons een diepe indruk. Zo’n 800 jaar geleden besloten gelovigen hier een gebedshuis te stichten. Anno 2025 voelt dat nog steeds als een uitstekende keuze. Je hoeft zelf niet kerkelijk te zijn om er te ervaren hoe de christenen van toen, net als die van nu, zich dicht bij hun God hebben geweten. Zijn levenslucht waait er nog altijd tussen de takken van de cypressen en olijfbomen.
Na de kerkgang dwaalden mijn lief en ik door het aangrenzende winkeltje van een bijzonder vriendelijke Kretenzer. Ik raakte met hem in gesprek over de afbeelding op een kleine kopie van een icoon. De man links, zo wist hij, was de evangelist Johannes. Maar wie was toch die jongere naast hem, de man die een schrijver leek te zijn? Samen met onze smartphones kwamen we eruit: het was Prochorus. Ik was verkocht.
De huid van het heden
Het bezoek aan de Panagia Kera bij Kritsa was een van de vele hoogtepunten van ons bezoek aan Kreta, het Griekse eiland dat ik nooit eerder had bezocht. Het is een van die plekken waar de rijke antieke tijd, in dit geval bijvoorbeeld die van de Minoïsche beschaving, nooit helemaal is opgelost, maar nog altijd lijkt te schemeren, als levensaderen onder de zongestreelde huid van het heden. Kreta is een wereld van werelden.
Bij ‘eiland’ hebben we vaak de associatie met ‘afgezonderd’ en ‘in zichzelf besloten’. Maar er is ook die andere kant. Eilanden zijn doorgeefluiken van mensen, geschiedenissen, talen en culturen. Neem Kreta. De Grieken kwamen er vanaf het vasteland, de Italianen vanuit Venetië, de Ottomanen uit Turkije. Allemaal droegen ze bij aan het unieke verhaal van dit eiland. Kreta is een heus Gesamtkunstwerk.
Zoals het leven zelf, natuurlijk. Nooit, om de Nigeriaans-Amerikaanse auteur Chimamanda Ngozi Adichie te parafraseren, is sprake van a single story. Altijd is de werkelijkheid veelgelaagd, in ruimte en in tijd. Zoals Adichie zegt: All of these stories make me who I am. We liegen zelfs niet als we zeggen dat we, waarvandaan we wanneer dan ook zijn gekomen, allemaal ook een beetje Kretenzer zijn.
Geborneerd
Wat een rijkdom, dit besef. En wat een armoe dan om, terug in Nederland, te zien dat een Nederlands politicus, wiens partij bij de vorige landelijke verkiezingen als grootste uit de bus kwam, meent campagne te moeten voeren met de slogan ‘Nederland weer van ons’. Hoe geborneerd kan een Indisch-Nederlandse man met een oorspronkelijk Hongaarse levenspartner in hemelsnaam zijn?
Wie een ander niet lastigvalt met zijn geborneerde denken, richt weinig schade aan. Anders wordt het wanneer, zoals bij Geert Wilders het geval is, het denken in grenzen gekoppeld wordt aan ophitsend gedrag. Stupiditeit krijgt dan criminele trekken. Niet voor niets is hij eerder zonder strafoplegging veroordeeld voor het aanzetten tot discriminatie. Zijn megafoon-diplomatie tegen azc’s borduurt hierop voort.
Op Kreta vroegen we de serveerster bij een restaurantje of zij ook verse limonade schonk. ‘Nee,’ was haar antwoord, ‘maar ik kan het wel voor jullie maken.’ Toen we de rekening vroegen, ontbrak daarop de drank. Ze lachte. ‘Wat water en een schijfje citroen. Dat kan ik jullie toch niet in rekening brengen?’ Simpele, warme medemenselijkheid. Daar kan een politicus nog van leren.
Kees Broere
