Van Heinde en Verre: Notities van een terugkomer #48
Je hoeft niet alles leuk te vinden. Je hoeft niet alles wat op je pad komt met een grote glimlach te ondergaan, of liefdevol over de bol te aaien. Het is prima om aan dingen en mensen soms een hekel te hebben. Aan scheefhangende schilderijtjes, ik noem maar wat onschuldigs. Of, een stuk ernstiger, aan medetreinreizigers die voortdurend luidruchtig hun neus ophalen. Bah, doe dat maar in de 1ste klas-coupé.
Je hoeft het ook niet met iedereen eens te zijn. Deze week begaf ik mij binnen de Nederlandse bible belt. Daar ontmoette ik iemand die veel inspiratie put uit haar protestantse geloof, al weet zij nog niet helemaal welke gereformeerde gemeente het best bij haar past. Zelf noem ik mij spiritueel atheïst, en heb ik niets met het instituut kerk. Ondanks die verschillen hadden wij een aangenaam en boeiend gesprek over religie.
Een ander sentiment
Daarbij moest ik terugdenken aan de vriend die ik afgelopen zaterdag na jaren weer ontmoette. Toen ik mijn lief over hem vertelde, zei ik onder meer dat hij nog steeds opvalt als iemand die de ander zowel belangstellend als respectvol benadert. Hopelijk denkt u dat het zo ook hoort. Maar mijn punt is uiteraard dat het steeds minder normaal dreigt te worden. Terwijl juist een ander, tegenovergesteld sentiment steeds meer ruimte dreigt te krijgen.
En dan bedoel ik haat. Ik kwam het de afgelopen, geopolitiek en anderszins turbulente dagen op verschillende plekken tegen. Natuurlijk in een verhaal over het internet en ‘social’ media. Bij Brabantse asielweigeraars. Maar bijvoorbeeld ook in een artikel in NRC over de Amerikaanse vice-president, waarin een Italiaanse buitenlanddeskundige vertelt over de vermeende haat van Vance tegen alles wat fatsoenlijk Europees is.
Als ik aan iemand een hekel heb, betekent dat niet dat ik die persoon van de aardbol wens te zien verdwijnen. Haat echter brengt met zich mee dat er voor de ander geen plek meer kan zijn. ‘Hij eruit of ik eruit’, dreigt het dan te worden. En waartoe dat weer kan leiden, is onder meer te lezen in het boek How Fascism Works van Jason Stanley.
Vernietiging
‘Onze democratische cultuur ligt aan de beademing,’ schrijft Stanley (in mijn vertaling). Volgens hem is het kenmerkendste symptoom van fascistische politiek dat deze erop uit is om een bevolking te verdelen in ‘wij’ en ‘zij’. Een volgende stap is dan om de andere partij, de ‘zij’ dus, te verontmenselijken. Waarna, als onontkoombare laatste stappen, uitsluiting en vernietiging van de gehate ander volgt.
Nou nou, denkt u wellicht; tut tut, doe ’s even normaal. Maar mensen als Jason Stanley maken nu juist duidelijk dat dehumanisering van de ander, en alles wat dit met zich meebrengt, niet iets is van lang geleden (Duitsland) of ver weg (Rwanda), maar ook steeds meer van toepassing is op onze eigen tijd en op onze eigen wereld.
En dus ook op Nederland. Nee, wij hebben geen minister die een filmpje opneemt voor de tralies van een propvolle cel met kaalgeschoren gevangenen. Maar we hebben wel een politicus die, net terug van vaderschapsverlof, in de Tweede Kamer zijn dedain uitspreekt over de ‘diversiteitsonzin’ van vrouwen, migranten en niet-witte mensen. Het is de tweede stap richting haat. En Donald Trump, zo geeft Thierry Baudet aan, wijst ons de goede weg.
Kees Broere
