Van Heinde en Verre: Notities van een terugkomer #46
Ruim 40 jaar geleden, toen de Navo zich opwierp als de thuisclub en het Warschaupact gold als de tegenstander, was ik in mijn herinnering niet echt bezig met de vraag of de zogenoemde ‘koude oorlog’ kon omslaan in hete en bloederige gevechten. Wel vond ik het voor de hand liggen om te demonstreren tegen de plaatsing in Nederland van Amerikaanse kruisraketten. Eerder al had ik immers militaire dienst geweigerd.
Vrede wilden we, en het toen al beroemde ‘vrouwtje’ van tekenaar Opland schopte voor ons de kernwapens alvast de wereld uit. In oktober 1983 kwamen we in Den Haag bij elkaar om onze proteststem te laten klinken. Ja, ook mijn 25-jarige ik was van de partij. We waren tevreden, maar volgens mij niet eens zo heel erg verbaasd, over het aantal deelnemers aan de demonstratie: meer dan een half miljoen.
Terug naar de toekomst
Anno 2025 lees ik bovenstaande regels met verbazing. Hoe anders steekt de wereld momenteel in elkaar. En hoe naïef is de jongeman geweest die had geweigerd zijn militaire dienstplicht te vervullen (maar die zich wel uit de vervangende dienst had weten te lullen). In één ding weten 1983 en 2025 zich samen nog wel te vinden: het belang van gewone burgers die vreedzaam op straat hun protest laten klinken.
Dus daar gingen we, afgelopen zaterdag in Amsterdam. Terug naar de toekomst. Op social media als Bluesky en LinkedIn had ik vooraf redelijk wat aandacht gezien voor de geplande ‘demonstratie tegen racisme en fascisme’. Er was ook wat discussie geweest over hoe mooi of lelijk het oorspronkelijke affiche was. En een enkeling had zich bezorgd getoond over radikalinski’s die een mogelijk gewelddadige confrontatie zouden zoeken.
Maar de lentezon scheen en de sfeer was gemoedelijk, – al zullen de betogers voor een vrij Palestina dat wellicht een verwerpelijke term vinden. Op de Dam haakten ook de nodige Turkse Nederlanders aan vanwege de arrestatie van de burgemeester van Istanbul. En bij een van de monumentale leeuwen wekten mediterende aanhangers van Falun Gong de indruk dat zij onbedoeld opgezogen werden in een groter demonstratiegeheel.
Niet alleen vrede
Het was mogelijk de grootste demonstratie in Nederland van dit jaar. Elders in de wereld, zoals in Georgië, Turkije of Servië, hebben we recent kunnen zien hoe burgers die hun vrijheden dreigen kwijt te raken massaal de straat op gaan. We hebben het dan over honderdduizenden mensen. Misschien wel een half miljoen. Of meer nog zelfs. Allemaal gedreven door een vergelijkbaar urgent gevoel. Allemaal op zoek naar niet alleen vrede, maar ook gerechtigheid.
Hoe is dat voor ons? Kijkend naar het aantal mensen dat afgelopen zaterdag van De Dam naar het Museumplein liep, lijkt van een urgent gevoel nog niet echt sprake. De meest gulle schatting die ik heb gelezen, kwam uit op 20 duizend mensen. Afgezet tegen het half miljoen uit 1983 stelt dat niet veel voor, zo lijkt het.
En toch. De demonstratie is de afgelopen jaren georganiseerd als een protest tegen racisme. Dat is ook vandaag de dag helaas nog van groot belang. Maar afgelopen zaterdag ging het om meer dan dat. De ‘demonstratie tegen racisme en fascisme’ was ook een demonstratie vóór een boel dingen, zoals democratie en rechtstaat. Lastige begrippen, misschien. Maar hé, dat gold voor ‘kruisrakketten’ toch ook?
Kees Broere
