Van Heinde en Verre: Notities van een terugkomer #33
De tikker bij het stoplicht voor het zebrapad, opvallend luid in een verder zo stille ochtend, telde de seconden af naar groen. Zelf telde ik in gedachten de dagen af naar groen. Want overal, zo leek het, zag ik grijs. Ik kwam uit op tien. Tien dagen nog, en de dagen erna zouden weer gaan lengen. Tien dagen, en het licht zou weer tevoorschijn komen. De zon zou ontwaken. De bomen zouden zich gaan klaarmaken om nieuwe bladeren, nieuw groen aan te maken.
Bij het stoplicht keken de wachtende fietsers en voetgangers tevreden om zich heen, zo was mijn indruk. Mensen op weg naar hun werk; loyale en hardwerkende burgers, mannen en vrouwen die Nederland draaiende houden. Ik vroeg mij af wie van hen in hun leven enkel het ritme van de Nederlandse seizoenen had meegemaakt en wie van hen herinneringen had aan een heel ander soort klimaat.
Te warm om te werken
Toen ik overstak, kwam de term ‘weer of geen weer’ bij me naar boven. Iedere moedertaalspreker zal direct begrijpen wat hiermee wordt bedoeld. Terwijl het toch een eigenaardige uitdrukking is. ‘Geen weer’ staat voor mij voor dingen als regen, wind en wolken. Maar juist dat drietal is het gehele jaar door zo kenmerkend voor Nederland, dat het ‘geen weer’ dus feitelijk het ‘weer’ van deze natie is.
Sinds Max Weber, alweer meer dan een eeuw zowat, is het nodige gezegd over het verband tussen het klimaat in een land als Nederland, het protestantse geloof, de arbeidsethos en de unieke successen van een kapitalistische economie. Omgekeerd heb ik meegemaakt dat in ‘warme landen’, denk aan de stadstaat Singapore, het wel degelijk ook mogelijk is om met hoge temperaturen tot even grote arbeidsprestaties te komen.
Toegegeven, soms werkt de hitte tegen. In Kenia maakten de Britten als koloniale heerser Nairobi tot hoofdstad. De plaats ligt op ruim 1.600 meter hoogte en is daarmee koeler dan het tropische Mombasa, aan de kust. Als ik Kenianen voorstelde om van het aangename Mombasa gewoon weer de hoofdstad te maken, was de reactie vaak: ‘But you cant’ work there, it’s too hot.’ Precies, was dan mijn reactie: dan werken we lekker toch niet?
Binnenbeslag en buitenbeslag
De verschillen in klimaat laten zich op een vrolijke wijze illustreren. Als brildragende Nederlander in Nederland moest ik in de winter vaak, als ik thuis of ergens anders binnenkwam, mijn bril even afzetten, omdat de glazen door het plotse temperatuurverschil besloegen en ik dus niets kon zien. Maar precies andersom was het in landen waar de inwoners de temperatuur met airco’s, bijvoorbeeld in hun kantoren, zo veel mogelijk naar beneden brengen.
Terug in Nederland zie en spreek ik met mensen die net als ik in hun leven zowel het ‘binnenbeslag’ als het ‘buitenbeslag’ hebben leren kennen. Dat schept een band. Maar wat mij ook bemoedigt, is dat deze mensen, nu zij in Nederland wonen, geen enkele moeite lijken te hebben met het toch weinig gulle laaglandse klimaat.
Zij trekken een wollen muts over het hoofd, slaan een dikke sjaal om en ritsen met handschoenen hun gewatteerde jas stevig dicht. Zonder te mopperen of overdadig te schuifelen met hun koukleumende voeten wachtten zij naast mij op groen. Het werd mij weer eens duidelijk gemaakt: echte warmte komt van binnenuit.
Kees Broere
