Kennisbank

Van Heinde en Verre: Notities van een terugkomer #12

Nederland lijkt een stuk stiller geworden. Geïsoleerde woningen met dubbele beglazing weten de warmte binnen en de straatgeluiden buiten te houden. Fietsers en voetgangers moeten oppassen niet omver gekegeld te worden door fluisterende elektrische auto’s. Stiltecoupés in de trein zijn populair. Bezoekers van een popconcert, zo heb ik begrepen, gaan niet zonder een degelijke set oordoppen van huis.

En natuurlijk heeft in bijna ieder leven de smartphone zijn intrede gedaan. Waar onbekenden vroeger in het openbaar vervoer met elkaar nog wel eens een praatje aanknoopten, en daarmee dus ook geluid voortbrachten, is de spontane conversatie tussen twee of meer mensen grotendeels vervangen door het zwijgend naast elkaar zitten en naar het schermpje staren. Filmpjes zijn vaak ondertiteld, zodat niemand last hoeft te hebben van lawaai.

Er zijn uiteraard nieuwe geluiden bijgekomen. Damschreeuwers. Krijsende plofmeeuwen. Boze boeren in tractoren op snelwegen. De oproep tot gebed bij de moskeeën. Van links naar rechts hossende voetbalsupporters. Het massaal aanbellen van pakketjesbezorgers. Of het vloeken van mensen die met een plastic handschoentje achter hun hond aan lopen om diens drollen zo goed en zo kwaad als het gaat weg te halen.

HELDERE TOON

Maar één geluid is echt nieuw voor me. En dat terwijl het toch om een van de bekendste en meest vertrouwde geluiden gaat: dat van een sprekend iemand. Een geluid dat ook ik dus al mijn hele leven hoor. Maar nu op een andere, vervreemdende manier.

Deze week stapte ik uit de trein en liep ik naar de uitgang van het station. Naast mij liep een vrouw. Zij sprak voor mij duidelijk verstaanbare woorden over een afspraak die zij later die dag zou hebben. Soms liet zij een stilte vallen, waarna zij weer op heldere toon verder praatte. Ondertussen keek zij recht voor zich uit.

Ik moest uit haar woorden wel concluderen dat zij met iemand in gesprek was. Maar niet met iemand die naast haar liep. En aan haar oor of in haar handen had zij ook geen telefoon. Was zij een dwaas die met zichzelf in gesprek was?

MAGISCH EFFECT

Geenszins, zo weet ik nu, dankzij de welwillende uitleg van twee collega’s. (En zelf wist u het vast al lang.) De mevrouw naast mij had twee airpods in de oren. Die kende ik al wel, maar ik dacht dat het alleen om kleine luidsprekers ging. Niet dus, er zitten ook microfoontjes in. Tamelijk voor de hand liggend, zo durf ik inmiddels te concluderen. Maar je moet er dus maar opkomen.

Iemand die loopt, recht voor zich uit spreekt en daarbij met de vrije handen gebaren maakt: het heeft op mij een niet langer vervreemdend, maar wel nog magisch effect. Alsof een Godenzoon met zijn voor mij onzichtbare Vader aan het communiceren is. Of, om het aardser te houden, alsof Hans Klok zijn laatste illusionistentruc gratis aan het grote publiek heeft aangeboden. Wat een aanwinst!

Maar toch ook, vergeef het me: wat een verlies. Nu niemand meer een zichtbare en aanraakbare ander nodig heeft om een gesprek te voeren, lijkt het wel alsof we met z’n allen voor ons uit babbelend wegzweven binnen onze eigen bubbels. Het staat mij vrij om een eindje op te lopen naast een mevrouw met airpods in. Maar op contact hoef ik niet te rekenen.

Kees Broere

Met meer dan 40 jaar ervaring als journalist en schrijver heeft Kees duizenden artikelen geproduceerd voor landelijke media, honderden reportages voor televisie en radio gemaakt, en zes boeken geschreven. Kees Broere staat bekend om zijn open blik en combineert scherp inzicht met een verfrissende bescheidenheid.