Recensie | Terug naar het Binnenhof
Op 25 september was het exact 75 jaar geleden dat de Tweede Kamer – na meer dan vijf jaar en vier maanden te zijn ‘geschorst’ – haar taken op het Binnenhof hervatte. In het kader van de viering van 75 jaar vrijheid heeft Carla Hoetink, in samenwerking met Alexander van Kessel een prachtig boekje geschreven over het bijzondere herstel van de parlementaire democratie.
Dat Carla Hoetink goed kan schrijven over de regels en rituelen van de Tweede Kamer, wisten we al; niet voor niets belandde haar in 2018 verschenen boek Macht der gewoonte. Regels en rituelen in de Tweede Kamer na 1945 op de shortlist van de Prinsjesboekenprijs 2019 en werd het boek in 2020 bekroond met de D.J. Veegens Prijs van de Koninklijke Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen.
In het in opdracht van de Tweede Kamer geschreven Terug naar het Binnenhof 1945: de Tweede Kamer in ere hersteld toont Hoetink opnieuw hoe het Nederlandse parlementaire stelsel berust op de macht van de gewoonte. Tegelijkertijd geeft ze in het boek aan dat de inzet van dit beproefde mechanisme direct na de bevrijding in 1945 zeker niet vanzelfsprekend was.
Het mede door koningin Wilhelmina geformeerde kabinet Schermerhorn-Drees kwam in de herfst van 1945 door middel van noodwetten en Koninklijke Besluiten juist flink op stoom. Om in het nieuwe tijdperk voortvarend aan de slag te blijven gaan kon afstemming met de Tweede Kamer dan ook graag worden gemist. Hoewel de Kamer daar zelf anders over dacht, had de Kamer op hetzelfde moment huiswerk te doen. De laatste verkiezingen dateerden uit 1937, het kiezersmandaat was in 1941 ten einde gekomen en een kwart van de in 1937 gekozenen keerde in 1945 niet meer terug.
Hoe met deze en andere in de Kamer en het kabinet bestaande kwesties in de herfst van 1945 is omgegaan (op welke wijze diende de Kamer te worden gezuiverd van leden die zich in de oorlog niet vaderlandslievend hadden opgesteld?; hoe moesten de huidige politieke partijen – op weg naar de verkiezingen in mei 1946 – zich aanpassen aan ‘de nieuwe tijd’?, en hoe wensten Kamer en kabinet om te gaan met de declamatie van de republiek Indonesië door Soekarno en Hatta?), staat in het boek helder beschreven.
Omdat de beeldende tekst verder wordt ondersteund door nóg beeldender fotomateriaal (met de ‘naar alle waarschijnlijkheid’ de op 25 september naar de Kamer liftende RKSP-afgevaardigde Martien van der Weijden als prachtig voorbeeld op het boekomslag), maakt het lezen van dit boek tot een plezierige parlementair-historische exercitie. Zo plezierig, dat de mooi verzorgde uitgave van de Tweede Kamer, direct om vervolgpublicaties over parlementaire kwesties en hun hoofdrolspelers vraagt. Werd in het boek niet al gerefereerd aan de Vlootwet?