Recensie | Tand des tijds
Afgelopen dinsdag werd oud CDA-premier Dries van Agt 90 jaar. Toen hij de politiek achter zich liet volgde Ruud Lubbers hem op, die met de partij op haar hoogtepunt 54 zetels haalde. Daarna kwamen de twee paarse kabinetten, waarbij het CDA kleiner werd en terugviel in de oppositie. Bij het aantreden van dat tweede paarse kabinet onder Wim Kok begint ‘Tand des Tijds’, het nieuwe boek van Pieter Gerrit Kroeger. 22 jaar na het eerste deel kwam december vorig jaar dit vervolg uit op ‘De rogge staat er dun bij’, over het CDA van 1974-1998. In deel twee kijkt Pieter Gerrit Kroeger naar het CDA vanaf 1998 tot 2020; de ontknoping waarbij Wopke Hoekstra lijsttrekker werd in plaats van Hugo de Jonge kwam helaas net te laat om het boek te halen.
Het boek neemt je mee in de smeuïge partijperikelen, verkiezingsdrama’s en persoonlijke vetes in het CDA. Kroeger kent de partij door en door en weet met veel partijprominenten in gesprek te gaan. In het boek lees je daar veel van terug, terwijl je langzaam door de geschiedenis van de partij in de laatste twintig jaar loopt. Voor iedereen die houdt van politieke intrige, is ‘Tand des Tijds’ een heerlijk boek.
In de tijd dat het boek begint staat het CDA er niet best voor. Critici zeggen dat de partij overbodig wordt en nog verder zal dalen dan de 29 zetels die ze tijdens het tweede kabinet-Kok over hebben gehouden. Kroeger beschrijft hoe de partij worstelt met het vaststellen van de koers die ze uit de neerwaartse spiraal moet houden, hoe partijvoorzitters en lijsttrekkers komen en gaan, en hoe Balkenende uiteindelijk lijsttrekker wordt.
Na vier kabinetten Balkenende waarin de partij weer terug is van weggeweest, lijkt het opnieuw in te storten, met als uiteindelijk dieptepunt de 13 zetels die het CDA in 2012 overhoudt. Het legendarische partijcongres van 2010 wordt uiteraard uitvoerig besproken, waarbij Kroeger de speech van Camiel Eurlings beschouwt als kritiek op de mogelijke samenwerking met de PVV. Hier zie je terug dat de schrijver er niet compleet neutraal instaat, en tegelijk veel weet over wat zich achter de schermen heeft afgespeeld. In de media destijds werd deze opmerking immers vooral als steun van Eurlings voor de koers van Maxime Verhagen gezien.
Tegelijkertijd gaat het boek natuurlijk niet alleen over het CDA, maar ook over het politieke klimaat waarin de partij opereert. De opkomst van ‘professor Pim’ bijvoorbeeld, en hoe 9/11 ook in Nederland zorgde voor een verandering van de politiek. Hoe radicaal rechtse partijen opkomen en weer wegzakken en wat het CDA met de grote groep ‘verweesde’ burgers moet. Daarbij maakt Kroeger ook de stap naar het heden en een mogelijke samenwerking met FvD en de PVV, waar hij weinig voor voelt.
Over de auteur
PG Kroeger kennen we vooral als historicus van het CDA, maar hij is op meer vlakken actief. Zo maakt hij wekelijks de podcast Betrouwbare Bronnen, samen met Jaap Jansen. In deze podcast, die doorgaans ruim anderhalf uur duurt, gaan ze elke week op een politiek onderwerp of figuur in, vaak samen met een gast. In het verleden is hij assistent en adviseur geweest van politici van het CDA en bewindslieden.
Van de schrijver is bekend dat hij bij het vertellen van het verhaal graag uitweidt in allerlei zijwegen. Dat is te zien aan zijn lange podcasts, of in interviews, onlangs bijvoorbeeld bij Buitenhof, waar de interviewer Pieter Jan Hagens opmerkt: ‘Ik zou bijna met u in gesprek gaan over leiderschapswisselingen bij het CDA, (…), maar dat kost te veel tijd vrees ik’.
‘De rogge staat er dun bij’ schreef Kroeger nog samen met journalist Jaap Stam, waarbij je je kunt voorstellen dat laatstgenoemde er vooral voor zorgde dat het leesbaar bleef. Nu hij dit boek alleen geschreven heeft, worden sommige passages erg uitgebreid en enigszins wollig beschreven; PG Kroeger schrijft zoals hij praat. Voor de politieke junkie zijn al die uitstapjes niet erg, voor anderen zal 500+ pagina’s over het CDA misschien iets te veel van het goede zijn.