Recensie | Schaduwleiders
In Schaduwleiders portretteert Kees Versteegh vier politieke duo’s: Woodrow Wilson en Edward House, Ruud Lubbers en Jan de Koning, Mark Rutte en Edith Schippers en tot slot Diederik Samson en Jeroen Dijsselbloem.
Vier belangrijke politieke tweetallen, verspreid in tijd, verschillend van karakter en politieke richting. Versteegh beschrijft in de vier portretten de verschillende rollen die een tweede man (of vrouw) kan innemen. Politieke vrienden zijn geen vrienden, zei Hans Wiegel ooit. Ook uit Schaduwleiders blijkt dat een tweede ‘man’ geen vriend hoeft te zijn. Een tweede ‘man’ dient als bondgenoot, wegbereider, inspirerend raadgever maar een tweede man kan ook een tegenspreker, tegenspeler of zelfs verrader zijn.
De tweede man als bondgenoot: de Koning stapte vrijwillig opzij en gaf Ruud Lubbers de kans om de nieuwe leider van de partij te worden en daarmee ook de nieuwe premier. Tweede mannen en vrouwen hebben echter ook hun eigen belangen. In 2012 kreeg Edith Schippers 123.889 voorkeursstemmen. Zowel binnen als buiten de partij werd zij genoemd als ‘’de eerste vrouwelijke premier van Nederland’’. Desondanks bleef zij trouw aan de man die ze vanaf 2006 in zijn tocht door de woestijn had geleid. Door de jaren heen kan de verhouding ook veranderen. In 2012 werd Dijsselbloem minister van Financiën en kwam daarmee in een andere politieke rol terecht: niet meer naast maar eerder tegenover Samson. Desondanks was het Dijsselbloem die werd geappt toen de partijleider was ingestort en die Samson er vervolgens weer bovenop kreeg.
Een belangrijke rol blijkt weggelegd voor de tweede man als tegenspreker. Zo beschrijft Versteegh de aanloop naar het RTL verkiezingsdebat, waarbij financiële steun aan Griekenland een belangrijk thema zou worden. Samson toonde zich vurig voorstander van verdere Europese eenwording, Dijsselbloem was veel sceptischer. Ondanks een verhit debat bleef Samson bij zijn standpunt. Versteegh beschrijft dat Dijsselbloem zich realiseerde dat hij een verdomd goede nummer twee was, wiens belangrijke taak het was om de nummer één voluit te ondersteunen. Een ander voorbeeld waaruit blijkt dat de tweede man ook leidend kan zijn, blijkt uit de passages over Groen Rechtse politiek. Rutte wilde zich meer op klimaatproblematiek en duurzaamheid richten. Het veroorzaakte veel onrust binnen de partij. Het pamflet dat Rutte hierover schreef belandde, onder regie van Schippers, al snel in een bureaula. Volgens Schippers diende Rutte zich eerst te richten op veiligheid, een sterke economie en een streng migratiebeleid. Pas als hij het vertrouwen van de kiezer had gewonnen op deze drie thema’s kon Rutte zijn groen-rechtse verhaal vertellen.
Volgens Versteegh is het boek geen wetenschappelijke project. Op een journalistieke manier heeft hij de politieke duo’s in de schijnwerpen willen zetten. Het boek leunt daarvoor op mondelinge bronnen. Zo sprak de auteur met Ruud Lubbers voor zijn overlijden in 2018. Met Edith Schippers en Mark Rutte sprak Versteegh via een videoverbinding, midden in de coronaperiode. Bij Diederik Samson, Jeroen Dijsselbloem en Staf Depla, de rode ingenieurs, werd de auteur zelfs uitgenodigd om aan de keukentafel door te praten. Hoe kreeg Versteegh deze prominente politici zover om mee te werken aan het boek? Waarom koos de auteur voor deze politieke duo’s? Wat gebeurt er als politieke duo’s uit elkaar gaan, zoals na het vertrek van Edith Schippers? Tijdens onze online boekenlunch op 25 november a.s. gaan wij over deze en vele andere vragen in gesprek met Kees Versteegh.
Schaduwleiders wordt uitgegeven door Boom uitgevers Amsterdam en is nu te koop.
Kees Versteegh (1961), geboren in Dokkum, is verslaggever bij NRC. Hij studeerde (moderne) geschiedenis aan de universiteiten van Leiden en Amsterdam en aan Smith College in de VS. In de 33 jaar van zijn loopbaan bij NRC schreef hij vaak over politiek en leiderschap , onder meer als politiek redacteur op de Haagse redactie. Daarna gaf hij leiding aan enkele grote deelredacties binnen NRC. Hij stak daarbij veel energie in het vinden van en samenwerken met tweede mannen. In 2020 won Versteegh samen met collega’s van NRC en NOS de prijzen voor nieuwsjournalistiek (De Tegel) en onderzoeksjournalistiek (De Loep).