Recensie | Mark Rutte
‘Rutte-spotter’ Petra de Koning volgde premier Mark Rutte jarenlang. Ze was bij werkbezoeken, campagnebijeenkomsten, handelsmissies en lezingen; en ze interviewde mensen die hem op allerlei momenten in zijn leven hebben meegemaakt. In Mark Rutte vormen haar waarnemingen een scherp portret van de altijd lachende minister-president van Nederland.
In dit vlotte boek komen verschillende kanten van Rutte naar voren: zijn befaamde woede-uitbarstingen, zijn drang naar ‘altijd-alles-hetzelfde’, de vorming van zijn politieke denken en zijn vakkundig opgebouwde imago. We zien hoe de jonge Rutte als bestuurslid van de JOVD nog met een trui en geruit overhemd naar vergaderingen komt. Hoe hij als middelbare scholier al premier wilde worden en met zijn boezemvriend Lodewijk Dekker uitvoerig discussieert over piano-uitvoeringen. Maar ook hoe VVD’ers hem ervan betichtten niet te begrijpen wat de echte VVD-thema’s zijn: eigen huis, eigen auto, eigen portemonnee. De moeizame start van zijn politieke carrière komt ook aan de orde, als hij worstelt met zijn lijsttrekkerschap, na een heftige strijd met Rita Verdonk.
Passages over hoe Rutte elke maandagochtend bij hetzelfde café een cappuccino haalt en doorfietst naar het Binnenhof worden afgewisseld met serieuzere stukken over hoe Ruttes gedachtegoed over bijvoorbeeld Zwarte Piet veranderde, of hoe zijn partij worstelde met de afschaffing van 130 kilometer per uur op de snelweg. In een nooit verschenen reclamefilmpje van de VVD zou Rutte in zijn oude Saab over de snelweg rijden en afremmen. Het filmpje werd niet goed genoeg bevonden door zijn campagneteam. Tekenend is de scene dat Rutte op vakantie gaat met zijn familie, maar het huisje waar ze altijd verblijven in Putten al bezet is en ze naar Limburg gaan. Na één dag vertrekt de familie weer: het was toch niet hetzelfde. Zo leren we Rutte kennen als een man die graag alles hetzelfde wil en graag de touwtjes in handen heeft. Verrassingen bevallen hem niet: als zijn vrienden een verrassingsfeest organiseren omdat hij premier wordt, laat hij weten dat hij daar geen behoefte aan heeft.
Maar Ruttes drang tot controle zorgt er ook voor dat hij lastige kabinetten kon vormen. Hij is een soepele leider: hij leest zijn medebestuurders als een open boek en speelt daar gemakkelijk op in. Een belangrijke eigenschap in tijden van politieke versplintering. Hij wordt ook wel ‘Teflon-Rutte’ genoemd: alles glijdt van hem af. Ook lastige kwesties zoals het akkefietje met de dividendbelasting of de hypotheekrente aftrek schudt hij zodra het over is van zich af. Hij gaat door. Andere kwesties drukt de premier gemakkelijk door. Neem bijvoorbeeld de afschaffing van shows met circusdieren, daar maakte de premier zich persoonlijk hard voor. Dierenliefhebber Rutte schuift ook graag aan als een kopje koffie wordt verloot waarvan de opbrengst gaat naar het dierenasiel waar familiehond Droef vandaan kwam.
Opvallend is ook hoe belangrijk beeldvorming wordt voor Rutte. In zijn beginjaren was het plan The Road to het Catshuis, de aanleiding om zijn truien te vervangen door pakken van het Napolitaanse merk Cesare Attolini, de moedervlekken in zijn gezicht te laten verwijderen en zijn haar om de drie weken te laten uitdunnen en knippen bij zijn kapper op zaterdagochtend. Als zijn blote enkels steeds te zien zijn onder zijn broek, fietst zijn assistent naar de winkel om langere sokken te kopen. Als hij op een onfortuinlijk moment gefotografeerd wordt met een eierbal in zijn mond, ziet hij dat als een enorme blunder. Maar bovenal laat De Koning zien hoe doortastend Rutte is tijdens crisissituaties. Of het nu tijdens de ramp met de MH17, de schietpartij in Utrecht of de coronacrisis is, Rutte leidt het volk.
Mark Rutte zet een mooi beeld neer van een man in zijn droombaan. De vrolijke Rutte praat met iedereen, maakt zich hard voor thema’s als staatsbegrotingen en geniet als hij zijn grote held Robert Caro, de schrijver van de meerdelige biografie van Lyndon Johnson, ontmoet. Na het lezen van het boek van Petra de Koning is het geen verrassing dat Rutte door wil als lijsttrekker van de VVD. Hij kent het record van Ruud Lubbers als langstzittende premier, 4309 dagen, niet voor niets uit zijn hoofd.
Kinha de Almeida Guimarães is onderzoeksstagiaire bij de Public Affairs Academie en Van Oort & Van Oort