Recensie | Lucy, Darwin en Lady Gaga
Vanuit de evolutie van de mens kijken naar de wereld van nu. Dat is wat Mark van Vugt doet in zijn nieuwe boek ‘Lucy, Darwin en Lady Gaga’. In het boek staat Lucy voor de oermens, die onze beperkingen aangeeft. Lady Gaga staat symbool voor de culturele mens. En Charles Darwin fungeert als tussenpersoon om de twee met elkaar te verbinden, en te laten zien dat beiden in ons terug te zien zijn. Bovendien laat Van Vugt in het boek zien welke gevolgen dit heeft voor het beïnvloeden van gedrag en keuzes van anderen.
Lucy
De Lucy in het boek staat voor de oermens, en geeft onze beperkingen aan. Lucy werd in de jaren ’70 door onderzoekers gevonden in Oost-Afrika en hoort bij de Australopithecus afarensis, de mensachtigen die de aarde zo’n 3,2 miljoen jaar geleden verkenden. Die ‘Lucy’, zo betoogd van Vugt, zit nog steeds in ons, en bepaalt deels ons gedrag.
Dat hoeft niet erg te zijn, sommige dingen kunnen we prima vanuit onze ‘Lucy’ doen. Verliefd worden is bijvoorbeeld iets waar we geen ratio of creativiteit voor nodig hebben, daarvoor is ons instinct genoeg. Maar in andere gevallen is dit instinctieve juist iets lastigs en komt het in conflict met ons rationele deel. Sinds de landbouwrevolutie, daarna de industriële revolutie en nu de digitale revolutie is de ontwikkeling van de mens zo snel gegaan, dat onze Lucy het niet meer bij kan houden, aldus van Vugt.
Mismatch
De moderne ontwikkelde mens, de Lady Gaga, heeft dus problemen gecreëerd waar onze brein uit de steentijd niet mee overweg kan. Wetenschappers spreken van een evolutionaire mismatch. In zijn boek laat Van Vugt aan de hand van relevante alledaagse voorbeelden zien hoe deze mismatch naar voren komt. Zo heeft hij het over vaccinaties, groepsimmuniteit en welke dilemma’s daarachter schuil gaan. Of waarom complottheorieën zich zo makkelijk verspreiden. Ook voor belangenbehartigers interessante materie: speel je in op menselijke gevoelens of juist op ratio?
Van Vugt zet in elk hoofdstuk een bepaald mensbeeld centraal, bijvoorbeeld de ‘homo ludens’, de spelende mens. Hij legt kort uit wat het mensbeeld inhoudt en waar we dat in kunnen terugzien. Vaak zijn het wetenschappelijke essays, die vertaald zijn om het aantrekkelijk en leesbaar te maken. Aan het eind van elk voorbeeld krijgt de lezer een leestip voor als je nog meer over het onderwerp wilt weten. Onder andere het hoofdstuk over politieke instincten is interessant voor mensen die zich met lobby bezighouden.
De auteur weet wetenschappelijke informatie op laagdrempelige manier te brengen, en duidelijk te maken waarom het uitmaakt dat we nog steeds dat brein van Lucy hebben. Een absolute aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in evolutionaire psychologie als verklaring voor het gedrag van mensen en het beïnvloeden hiervan. Want naast een verklaring geven voor dit gedrag, laat het boek ook zien hoe we die kennis kunnen gebruiken om ons gedrag de goede richting op te sturen. Misschien dat Van Vugt aan kan schuiven bij het OMT?
Mark van Vugt is evolutionair psycholoog en als hoogleraar verbonden aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Naast wetenschappelijk werk schrijft hij ook wekelijks een column in de Trouw, waar het menselijk gedrag en het brein ook vaak het onderwerpen in zijn. Van Vugt heeft al meerdere boeken achter zijn naam staan, waaronder Mismatch, dat hij schreef met Ronald Giphart.