Recensie | Dat had niet zo gemoeten!
Er gaat bij de overheid nogal eens wat mis. Denk de laatste jaren alleen al aan de toeslagenaffaire en de stikstofcrisis. Roel Bekker analyseert in zijn nieuwe boek ‘Dat had niet zo gemoeten’ wat er misgaat, wat de oorzaken daarvan zijn en wat volgens hem een (deel van de) oplossing is. In het boek beschrijft hij een breed scala aan kwesties, de één een stuk ernstiger dan de ander. Het gaat kortom, over alles dat niet zo had gemoeten.
Het boek begint met een aantal duidelijke missers van de overheid, die door velen als overheidsfalen beschouwd worden. Hierdoor krijg je als lezer een beeld van op welke verschillende manieren het mis kan gaan en welke gevolgen dit kan hebben. Meteen daarna komt Bekker met de stelling dat het heel lastig is om prestaties te meten bij de overheid, met name door de diversiteit van het werk en de soms vage doelstellingen. Hierdoor is vaak maar lastig vast te stellen of er sprake is van ernstige tekortkoming en falen, een simpele mislukking, een stap in de goede richting of een compleet succes.
In de hoofdstukken daarna behandelt het boek de verschillende manieren waarop we worden gewezen op overheidsfalen. Wanneer dat duidelijk is, en ook hoe die verschillende manieren van elkaar verschillen in toon en waarde, gaat de schrijver verder door te kijken naar de oorzaken van het falen. Een deel daarvan is volgens hem eigen aan de overheid, een ander deel aan grote organisaties.
Bij al deze hoofdstukken krijg je een enorme hoeveelheid informatie, anekdotes en verwijzingen, die soms de vaart een beetje uit het boek halen. Aan de andere kant vertellen juist die anekdotes wel vanuit de praktijk hoe het er aan toe gaat.
Verder behandelt Bekker de terreinen waar het onevenredig vaak misgaat en vertelt hij waarom waarom dat het geval is. Als laatste analyse wordt nog gesproken over de excuses van de overheid en hoe er wordt gereageerd op hetgeen mis is gegaan. Waar wordt de schuld neergelegd, wie wordt verantwoordelijk gehouden en wat verandert er door het falen?
Het blijft gelukkig niet bij analyses van reeds gemaakte fouten. Het boek eindigt met een aantal aandachtspunten die in gaan op hoe het nu beter kan.
Roel Bekker
Een groot deel van het boek kan worden beschreven vanuit de eigen ervaring van Bekker. In 1970 begon hij bij het toenmalige ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu (VROM). In elf jaar klom hij op binnen het ministerie, ging toen een aantal jaar in de woningvoorziening werken, maar kwam terug en werd plaatsvervangend secretaris-generaal op VROM. Daarna is hij nog SG op het ministerie van VWS geweest en, extra relevant voor het boek, SG voor de vernieuwing van de rijksdienst. In 2007 werd hij bovendien nog aangesteld als bijzonder hoogleraar aan Universiteit Leiden, met als specialiteit de arbeidsverhoudingen bij de overheid.
Die diepgravende kennis die de auteur in al die jaren opgedaan heeft is goed terug te vinden in het boek. Met talloze voorbeelden brengt Bekker verschil aan in oorzaken voor het falen van de overheid, maar ook nuance in hoeverre de overheid eigenlijk gefaald heeft. De ene keer met een persoonlijke anekdote uit zijn tijd bij de overheid en de andere keer door te verwijzen naar uitvoerige commissierapporten. Door de achtergrond van de auteur krijgt het boek op die manier een stuk realisme, duidelijk geschreven vanuit de praktijk.
‘Dat had niet zo gemoeten’ is een interessant boek dat het vermeende falen bij de overheid nu eens rustig bekijkt en analyseert. De expertise van de schrijver is daarin duidelijk terug te zien. Het is geen boek om in één adem uit te lezen, maar leest eerder bijna als studieboek, waar je aantekeningen bij kunt maken. Een aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in overheid en bestuur!