Recensie | Crisis en controle
Tjibbe Joustra heeft een indrukwekkend CV: secretaris-generaal van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, voorzitter van de Raad van Bestuur van het UWV, Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding, voorzitter van de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Oud-journalist Miek Smilde schreef op basis van persoonlijke gesprekken met Joustra een boek over de ervaringen van de topambtenaar.
Boze boeren, opstandige vissers, varkenspest, mond-en-klauwzeer, de moord op Theo van Gogh, MH17… Joustra maakte crisis na crisis mee en dit is dan ook het centrale thema van dit boek. Bij rampen en crises steken volgens Joustra altijd alternatieve verhalen de kop op. Tijdens de MKZ-crisis werd gesuggereerd dat de overheid zelf het virus had verspreid om de veestapel in te krimpen. Een tendens van complotten die ook in de huidige coronacrisis te zien is. Als voorzitter van de Onderzoeksraad voor Veiligheid was Joustra betrokken bij de crash van vlucht MH17. In het geval van MH17 nam Joustra de complottheorieën serieus, omdat het onderzoeken en ontkrachten van die verhalen volgens Joustra bijdraagt aan de acceptatie van het onderzoeksrapport.
Een biografie mag dit boek niet worden genoemd. ‘’Ik ben Churchill niet’’, zegt Joustra. Joustra durft ook stil te staan bij de mindere jaren uit zijn carrière. In 2004 verliet Joustra gedwongen het UWV na een conflict over het onjuist inlichten van minister De Geus over de verbouwing van het hoofdkantoor van UWV. Het boek biedt ook inzicht in wat er daarna gebeurde: Joustra sloot een beginselverklaring af waarin stond dat hij geschikt was voor elke publieke functie. Ook gaf hij verschillende interviews om zijn reputatie te redden. Een maand later ging Joustra alweer aan de slag als Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding. Daarmee stond hij aan het begin van een instituut dat zou uitgroeien tot een van de belangrijkste organisaties van de nationale veiligheid in Nederland.
Als belangrijkste les uit de veertig jaar in het openbaar bestuur noemt Joustra: ‘’de burger is geen hinderlijk obstakel in een bureaucratisch proces, maar degene voor wie we dit allemaal doen’’. Een waardevolle les in het licht van de kinderopvangtoeslagaffaire. Joustra toont zich ook kritisch over de interne organisatie van het openbaar bestuur. Er is volgens de voormalig topambtenaar te weinig aandacht voor deskundigheid door de snelle wisselingen van functies bij diensten en departementen. Wie in de top van de samenleving functioneert, dient volgens Joustra zicht te krijgen op wat er in de samenleving gebeurt. Er dient daarom meer aandacht te zijn voor diversiteit bij selectie en opleiding zodat iedereen zich herkent in het openbaar bestuur. Een aanbeveling die je wellicht niet verwacht van Joustra.
Voor wie politiek geïnteresseerd is en meer inzicht wil in het openbaar bestuur en de ambtelijke ondersteuning hiervan, biedt dit boek een uniek kijkje achter de schermen.
Over de auteur
Miek Smilde is een Nederlandse journalist, schrijver en dichter. Na haar studie werkte ze als eindredacteur bij het ministerie van Justitie en Veiligheid. Na daar drie jaar te hebben gewerkt werd ze freelance journalist, voor onder andere Trouw, De Volkskrant, NRC Handelsblad en Vrij Nederland. Sinds 2000 schreef ze meerdere boeken, met dit boek als meest recent resultaat.