Lobby: niks mis mee?!
Vanavond, op 21 november 2019, vindt in het Kunstmuseum Den Haag de eerste Nacht van de Lobbyist plaats. Waarom is dat nodig? En voor wie dan?
Wij dagen u uit om één artikel te vinden waarin het woord “lobby” gevolgd wordt door een positief statement. De lobbyist die zijn eigen strategie als succesvol omschrijft, zal de spreekwoordelijke uitzondering op deze regel zijn. Lobbyen wordt meestal verbonden met achterkamertjespolitiek, schimmigheid, exclusiviteit, onrechtmatige invloed, en beleidsmaatregelen die indruisen tegen het algemeen belang. Je zegt op een feestje misschien nog liever dat je politicus bent dan dat je de kost verdient als lobbyist.
In onze ogen zijn er echter weinig zaken die zo alomtegenwoordig zijn als lobbyen, en waar toch zo veel misverstanden over bestaan. Elke dag zijn er belangengroepen, publieke en private organisaties, en steeds vaker ook individuele burgers, die mensen mobiliseren voor politieke actie, in de media hun verhaal brengen, campagnes lanceren, of overleg hebben met beleidsmakers. Het is moeilijk om je een politieke en bestuurlijke wereld voor te stellen waarin niet gelobbyd wordt. Elke keer dat je burgers hun stem laten horen, en zaken proberen in beweging te zetten (of ja, net tegen te houden), zijn ze in feite bezig met het vertegenwoordigen van belangen, waarbij ze idealiter zowel naar zichzelf kijken als naar het breder maatschappelijk plaatje.
Als we meer inzicht willen krijgen in de rol van lobbyen in politieke besluitvorming, is het belangrijk na te gaan welke stemmen gehoord worden, door wie, en hoe politici, ambtenaren en journalisten vervolgens met die signalen en input aan de slag gaan. Soms wint het bedrijfsleven, dan weer halen NGOs hun eisen binnen, en ook burgers trekken soms aan het langste eind. En doorgaans is het niet helemaal duidelijk wie “gewonnen” heeft, en is op het einde geen enkele van de betrokken partijen helemaal tevreden. En dat is prima. Een groot maatschappelijk probleem is er pas als 1 specifieke groep uit de samenleving voortdurend het laatste woord zou hebben. Hoe meer groepen in de samenleving zich organiseren en hun stem laten horen, hoe onwaarschijnlijker dit scenario wordt.
Wij willen het publieke debat over lobbyen verbreden, verdiepen en nuanceren. De rol van belangenbehartigers in het politieke spel mag geen taboe zijn. Beleid wordt immers altijd gemaakt in samenwerking met maatschappelijke actoren. “Deze beleidsvisie kwam tot stand zonder overleg met relevante maatschappelijke actoren”, is een quote die je niet zal snel terugvinden in de krant. Waarom zou je als beleidsmaker geen beroep doen op kennis en ervaringen vanuit de samenleving, en zaken aftoetsen met ervaringsdeskundigen of openstaan voor burgers met verfrissende ideeën? En waarom zou je als burger, bedrijf, branche-organisatie, NGO of publieke organisatie niet mee aan tafel willen zitten als het gaat over onderwerpen die voor jou belangrijk zijn?
Er wordt veel nagedacht over de rol van lobbyen en de verhouding van belangenvertegenwoordiging tot democratie. Niet alleen door professionals, maar ook door wetenschappers. Er is veel discussie en reflectie binnen het beroepsveld, en ook binnen de universiteit wordt volop onderzoek gedaan naar de interne organisatie van belangenorganisaties, de strategieën van lobbyisten, hun rol in beleidsprocessen en hun politieke impact.
Het cliché wil dat academici vooral focussen op een grondige analyse van het probleem, en een maatschappelijk vraagstuk eerst en vooral vanuit verschillende invalshoeken helder proberen te omschrijven en te analyseren. Mensen uit de praktijk, daarentegen, weten vaak al lang waarom bepaalde zaken niet werken en zijn vooral bezig met het zoeken naar een oplossing, die het probleem uit de wereld helpt. Er valt uiteraard veel te winnen bij meer dialoog tussen beide gemeenschappen: hoe beter je een maatschappelijk fenomeen begrijpt, hoe beter je tot oplossingen kan komen.
Een lobbyist die zijn job goed doet, wordt niet meteen gezien als een bouwsteen van de democratie. En toch is dat misschien wel het geval. Het is bijzonder vreemd dat een fenomeen dat inherent is aan politieke besluitvorming nog altijd zo’n negatieve connotatie heeft. Belangenvertegenwoordiging vormt immers een essentieel onderdeel van democratisch bestuur. Lobbyen kan wel degelijk zuurstof geven aan de democratie. Het is dan ook hoog tijd om lobbyen in een positiever daglicht te plaatsen. Verkiezingen worden vaak als een hoogmis van de democratie omschreven. Wel, wat ons betreft mag belangenbehartiging mee op het democratisch podium staan.
Marielle van Oort
Public Affairs Academie
Dr. Bert Fraussen
Universiteit Leiden