Het politieke woord van de week #4 – Midden
Het fragment zal een jaar of 50 oud zijn. Het komt voor in de buitengemeen boeiende documentaire-serie Fortuyn: On-Hollands, over de flamboyante rechtse populist die werd vermoord door een extreemlinkse activist. Joop den Uyl, leider van de Partij van de Arbeid, waarschuwt daarin voor een tweedeling die hij ziet ontstaan binnen de Nederlandse samenleving. Het is een zaak die ons allemaal zorgen moet baren, meent Den Uyl.
De serie is uitgezonden door KRO-NCRV, de omroep die ooit stond voor twee zuilen in de samenleving, de katholieke en de protestantse. Inmiddels, zo kun je zeggen, is het een omroep die er op uit is te laten zien hoe belangrijk het is om als mensen met elkaar samen te werken en daarbij ruimte te laten voor onderlinge verschillen. Om dat dus te doen wat we vroegere ‘polderen’ noemden. Ook om een krachtig maatschappelijk middenveld te behouden.
Fortuyn: On-Hollands is onder meer zo interessant, omdat het een verhaal uit de relatief recente geschiedenis vertelt dat niet alleen ongelooflijk sterk doet denken aan maatschappelijke en politieke discussies van heden, maar dat daarmee ook zijn schaduw vooruitwerpt naar de toekomst. Vóór Fortuyn hadden we de nu bijna aandoenlijke Hans Janmaat en zijn Centrumpartij/Centrum Democraten. Na Fortuyn kregen we Geert Wilders en Thierry Baudet.
Vrolijk nationalisme
En nu, met de landelijke verkiezingen van 29 oktober, is door de enorme zetelwinst van Rob Jetten en zijn D66 licht geworpen op een mogelijk nieuwe stroming binnen de Nederlandse politiek. Lotfi El Hamidi, de journalist van De Groene, en een geboren en getogen Rotterdammer die ook als duider in de tv-serie over Pim Fortuyn is te zien, heeft deze stroming heel treffend gekarakteriseerd met de term ‘vrolijk nationalisme’.
Vrolijk nationalisme: wat een verschil met het intellectualistisch kosmopolitisme waarmee D66 lange tijd is geassocieerd. Maar ook: wat een verschuiving ten opzichte van het sociaal liberalisme waarmee de partij zich, met alle ups en downs, staande heeft gehouden in wat ooit het brede midden van de Nederlandse politiek was. Dat midden, dat vraagt om samenwerking en om ruimte voor onderlinge verschillen, lijkt nu helemaal uitgehold.
Hans Janmaat kreeg bij zijn eerste termijn als lid van de Tweede Kamer een uiterst eenzaam bankje toegewezen voor wat toen een eenmanspartij was. Nog maar ruim 40 jaar later is ongeveer eenderde van de 150 zetels in het parlement bezet door radicaal-rechtse en rechtse partijen. Aan de andere kant zien we dat linkse en centrumlinkse partijen als GroenLinks-PvdA, SP en Volt kleiner en kleiner zijn geworden. En in het midden staat enkel nog een dun streepje.
Verrechtsing
Nee dus, het verlies aan zetels van de PVV en de winst van D66 zou geen geruststelling moeten zijn voor mensen die zich aangesproken voelen door de dubbelzinnige slogan Maak morgen mee waarmee KRO-NCRV zich afficheert. Deze verkiezingen laten vooral zien dat in Nederland de verrechtsing zich voortzet.
Hoe dan verder? Een sluier werd wellicht opgelicht in een artikel van NRC over de scholierenverkiezingen. Daarbij was de zevende plaats weggelegd voor NL Plan. De scholieren kenden deze partij van haar filmpjes op TikTok, het medium waarop ook PVV en D66 zo goed scoorden. Fun fact: NL Plan kreeg bij de verkiezingen voor het Europarlement duizenden euro’s van Chinese organisaties die zijn gelieerd aan de Chinese Communistische Partij.
Kees Broere