Gedragscode voor de Tweede Kamer
Het gedrag van Tweede Kamerleden leidt soms tot ophef. Denk bijvoorbeeld aan het appartement dat voormalig partijleider Alexander Pechtold (D66) kreeg van een bevriende diplomaat, maar niet als geschenk opgaf. Of Wybren van Haga (ex-VVD), die onder invloed in de auto stapte.
Om meer duidelijkheid over de gedragscode in de Tweede Kamer te geven en een betere handhaving hiervan te waarborgen, werd onlangs een nieuwe regeling van het Presidium genaamd ‘Gedragscode Leden van de Tweede Kamer der Staten-Generaal’ goedgekeurd, die invulling geeft aan de aangenomen motie-Van der Molen. De regeling schrijft voor dat Kamerleden hun ambt onafhankelijk moeten uitoefenen in het algemene belang en geen giften of gunsten mogen aannemen, zichzelf niet mogen voortrekken en hun werk niet voor persoonlijk gewin mogen inzetten.
Het is een kleine revolutie in de Tweede Kamer. De regels bestonden al lang op papier, maar werden nauwelijks gehandhaafd. GRECO, het anti-corruptieorgaan van Europa, pleitte zeven jaar geleden al voor het aanscherpen en beter handhaven van de Gedragscode. De grote verandering die nu is aangekondigd ligt niet in het opstellen van de regels, maar in het beter handhaven ervan. Hiervoor wordt een onafhankelijk college van onderzoek ingesteld dat zal bestaan uit drie mensen van buiten de Kamer. Zij kunnen de Kamer adviseren om een lid dat zich niet aan de gedragscode heeft gehouden een sanctie op te leggen. Alhoewel dit waarschijnlijk zal gaan om een berisping of een schorsing voor maximaal een maand, waarbij het Kamerlid vanuit huis mee mag doen aan stemmingen, is het een verbetering ten opzichte van het vrijblijvende karakter van de al bestaande gedragscode.
Toch zitten er een paar kinken in de kabel: het college dat het gedrag van Kamerleden controleert kan alleen in actie komen als er een formele klacht wordt ingediend. Daarnaast wordt er nauwelijks gecontroleerd of de ingeleverde opgaven ook daadwerkelijk kloppen. Er zijn ook constructies die wettelijk wel legaal zijn, maar waarvan het dubieus is of je wilt dat een volksvertegenwoordiger erbij betrokken is. Neem bijvoorbeeld het schandaal omtrent Gidi Markuszower (PVV), die directeur van een bedrijf is dat btw terughaalt voor multinationals. De Gedragscode biedt niet voor al deze problemen soelaas, maar is een begin om corruptie aan te pakken.
Integriteit in de Tweede Kamer blijft een veelbesproken punt. Elke keer dat een Kamerlid in opspraak komt, schaadt dit het beeld van de Tweede Kamer in het land, aldus SGP-Kamerlid Roelof Bisschop die voor de motie stemde. Het aannemen van de Gedragscode voor de Tweede Kamer onderstreept daarom volgens het Presidium het belang dat de Kamer hecht aan integer optreden.
Kinha Almeida Guimarães is onderzoeksstagiaire bij de Public Affairs Academie en Van Oort & Van Oort.