Boekrecensie | Het Haagse Moeras
Het Haagse Moeras: Stilstand en verandering in de politiek
Auteur: Ariejan Korteweg (Athenaeum, 2023)
‘You can check out anytime you like, but you can never leave.’ Deze bekende tekst uit Hotel California van de Eagles, slaat maar al te goed op de bewoners van één van de belangrijkste dorpen van Nederland: politiek Den Haag. Politiek verslaggever Ariejan Korteweg is al langer geïntrigeerd door de bewoners van dit dorp en de dynamieken die hier zijn ingesleten. Met Het Haags Moeras legt hij in een fijne beschouwing de heersende cultuur van de afgelopen 10 jaar bloot.
Korteweg weet in zijn nieuwste boek de vinger veelvuldig op de juiste plek te leggen. Vanuit zijn jarenlange expertise als politiek verslaggever legt hij vakkundig de Haagse mores bloot, waarmee het boek als een fijne blauwdruk dient voor de afgelopen jaren waarin we meerdere kabinetten onder Rutte hebben aanschouwd. In vogelvlucht neemt hij de lezer mee in de coulissen van het epicentrum van de landelijke politiek.
Alleen al de kaft van de boek spreekt tot de verbeelding, en slaat direct ook op het openingsdeel van het boek. Te zien zijn namelijk de doorsnedes van het Binnenhof met de aanpalende ministeries en het Tweede Kamergebouw. Voor Korteweg typeert dit ‘dwaalpaleis waar alles met iedereen in verbinding staat’ de Nederlandse politiek vanaf 2013, het moment dat Korteweg als politiek verslaggever en columnist begon bij de Volkskrant. Zo symboliseert het gebouw de politieke constructies, denk aan gedoogsteun voor coalities en verdere onderlinge verwevenheid, en daarmee de uniciteit van de Nederlandse compromissen- en poldercultuur. Maar ook de nieuwe tijdelijke uitvalsbasis, het voormalige ministerie van Buitenlandse Zaken, heeft met haar ‘gangen als tentakels’ en ‘stelsel van betonnen vleugels’ een metaforische betekenis voor de huidige staat waarin politieke partijen in hun bubbel blijven en het debat meer en meer polariseert.
In het boek laat Korteweg de vele aspecten die onze nationale politiek rijk is aan bod komen. Zo wijdt hij uit over de groei van nieuwe partijen langs de randen van het politieke bestel, de daaropvolgende afkalving van de traditionele middenpartijen en komen ook politici (de zogeheten ‘backbenchers’) aan bod die zonder herverkiezing hun draai moeten hervinden buiten de Stadhouderspoort in de ‘echte’ maatschappij. Per hoofdstuk passeren de diverse componenten van het Haagse de revue zodat een compleet beeld van alle facetten die het politieke spel in de Hofstad rijk is wordt geboden.
Het boek eindigt met aanbevelingen vanuit persoonlijke titel. Korteweg ziet namelijk dat de gedesillusioneerde Nederlandse burger zich steeds meer begint te roeren en op de poorten van de politieke burcht staat te kloppen. De voorbeelden van de afgelopen tijd zijn legio: boeren, gedupeerden toeslagenaffaire, Groningers enzovoort. Het breken van het oeverloze vooruitschuiven van beslissingen en het aanbrengen van concrete plannen biedt daar een goede oplossing voor. Door verder te sleutelen aan de democratie met alle actoren zal het vertrouwen in de politiek weer hersteld kunnen worden en de onvrede afnemen, meent hij. Meer transparantie met directe inspraak van onderaf, parlementaire hervormingen maar ook gedragsnormen voor politici zal het vertrouwen in de politiek weer kunnen herstellen en de onvrede afnemen, meent hij. Daarnaast moeten uitvoeringsinstanties autonomer kunnen opereren van de overheid, en is ook actieve participatie vanuit de samenleving vereist om de democratische processen in Nederland weer te laten floreren.
Voor wie behoefte heeft aan een perspectief vanuit de buitenkant geschreven door iemand die actief is geweest aan de Haagse binnenzijde is het boek een absolute aanrader.
Ariejan Korteweg (1955) was tot 2022 politiek verslaggever voor de Volkskrant en schreef een wekelijkse column. Eerder was hij onder andere correspondent in Frankrijk, adjunct-hoofdredacteur en chef van de kunstredactie. In 2013 publiceerde hij Surplace. Over de ziel van Frankrijk, dat een eervolle vermelding kreeg bij de Brusseprijs. In 2016 schreef hij samen met Eline Huisman Lobbyland. De schaduwmachten die ons besturen.