Boekrecensie | Een boek met een missie op het juiste moment
De onlangs verschenen Kennisnotitie Vertrouwen in de politiek (Van der Meer & Den Ridder, 2025) voor de Tweede Kamer stelt dat het vertrouwen van burgers in de Nederlandse politiek onder druk staat. Volgens de opstellers is er geen sprake van een vertrouwenscrisis, maar eerder van een betrouwbaarheidscrisis.
Barstjes?
De Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) publiceerde in september 2025 het signalement Naar een sterkere democratie. Voor, met en van burgers. De korte conclusie: er zijn zorgen over de staat van onze democratie, variërend van relativerend (‘wat barstjes’) tot alarmerend (‘verval van het systeem’). Veel burgers vinden geregeld dat de overheid niet goed naar hen luistert. Zij voelen zich niet of niet meer vertegenwoordigd. Dat leidt er soms toe dat ze afhaken, terwijl democratie juist bij de burgers zelf begint. Betrokken burgers zijn essentieel voor een sterke democratie. Onze democratie moet daarom beter functioneren en daarvoor moeten zowel de burger als de overheid zich inspannen.
Hét moment
Het moment van verschijnen van het boek Waarom we politiek niet alleen aan politici kunnen overlaten van Eva Rovers had dan ook niet beter gekozen kunnen zijn. Juist nu is het belangrijk om na te denken over hoe de politiek de burger vindt en vice versa. Met haar eerdere werk Nu is het aan ons als basis bouwt Rovers verder aan het idee dat democratie “van binnenuit” versterkt moet worden. Zij betoogt dat de Nederlandse democratie structureel tekortschiet omdat burgers te weinig zeggenschap hebben tussen verkiezingen door. Rovers wil het politieke systeem versterken door directe burgerinvloed te verankeren; vooral bij complexe en langdurige vraagstukken zoals klimaat, stikstof en digitale veiligheid. Zonder al te veel jargon beschrijft zij aan de hand van voorbeelden uit België, Duitsland en Frankrijk wat een burgerparlement kan betekenen en vooral hoe gedreven, betrokken burgers serieus aan de slag willen met de uitdagingen van de toekomst. In combinatie met burgerberaden ontstaat een sterke burgerparticipatie, waarmee we gericht kunnen agenderen, verdiepen, verkennen en bouwen aan oplossingen.
Geen luxe maar noodzaak
Waarom we politiek niet alleen aan politici kunnen overlaten is een belangrijk en urgent boek. Eva Rovers slaagt erin een overtuigend pleidooi te houden voor meer democratie ; niet als luxe, maar als noodzaak. Het boek nodigt uit tot reflectie én actie. Voor beleidsmakers, politiek geïnteresseerden en iedereen die zoekt naar nieuwe vormen van democratie is het een aanrader. Ook wie sceptisch is over participatie of veranderingen in politieke instituties vindt hierin stof tot nadenken. Rovers weet een breed gedeeld onbehagen over de huidige politieke praktijk te vertalen naar concrete voorstellen, waarin burgerparticipatie niet slechts een leuk projectje is, maar onderdeel van structurele hervorming.
Is het lef er?
Mooie beloften over meer vertrouwen in de overheid en in de politiek in de verschillende verkiezingsprogramma’s lijken een vruchtbare voedingsbodem te bieden. Toch blijft het een uitdaging om dit idee daadwerkelijk te verankeren. De sleutelvraag is of de politieke wil er is om verantwoordelijkheid te delen en hoe representativiteit, legitimiteit en volharding kunnen worden geborgd. En vooral: durf een nieuwe Tweede Kamer, een nieuw kabinet het aan om dit experiment echt op te pakken.
Marielle van Oort