Boekrecensie | Duidelijkheid
Duidelijkheid
Auteur: Tom -Jan Meeus (Uitgeverij Pluim, 2024)
April is de maand van de filosofie, en in dit kader heeft NRC-journalist Tom-Jan Meeus het essay ‘Duidelijkheid’ geschreven. In dit vlot geschreven werk neemt Meeus de lezer aan de hand van Machiavelli mee in de ontwikkeling van de taal en de politiek, van met name Geert Wilders. Hij maakt, door middel van voorbeelden uit de Tweede Kamer, de media, maar ook bronnen binnen de partij duidelijk hoe Wilders communiceert en hoe hij duidelijkheid als groot goed ziet. Meeus laat zien hoe de afgelopen twee decennia langdradige zinnen – die feitelijk juist waren, maar niet tot de verbeelding spraken, plaats hebben gemaakt voor korte, platgeslagen statements zonder enige nuance.
Op het eerste gezicht lijkt het essay een commentaar te zijn op de versimpeling van het taalgebruik in de politiek, maar Meeus graaft dieper. Volgens Meeus gedijt de democratie juist bij overleg, geduld en zorgvuldigheid. Onder de noemer ‘duidelijkheid’ is chaos in de democratie geslopen. Chaos, ook het thema van de maand van de filosofie, die onze democratie ondermijnt en waarin populisme gedijt.
In deze chaos is het Wilders die deze duidelijke manier van communiceren tot een kunst heeft verheven. Hij staat bekend om zijn korte, stevige tweets, zijn extreem bondige verkiezingsprogramma’s en zijn retorische kracht in de plenaire zaal. Meeus schetst ook hoe het er achter de schermen aan toegaat bij de PVV. Wilders is alleenheerser, en houdt zijn fractiegenoten aan de lijn door middel van onder andere korte, duidelijke SMS’jes.
Volgens Meeus staan goede politiek en duidelijkheid haaks op elkaar. De democratische rechtsstaat heeft nuance nodig, compromissen, afwegingen en overleg. Doordat de drang naar klare taal in het bestel is geslopen is alles zwart-wit: goed of fout. Niemand is nog trots op een compromis gesloten achter deuren, met slechte wetgeving en debatten voor de bühne als gevolg.
Is er een weg terug? Meeus roept op om deze ‘stille revolutie’ niet langer voort te laten duren en tot actie over te gaan. Toch lijkt het moeilijk voor te stellen in deze gepolariseerde tijd. Wie wint het met afgewogen bewoordingen nog van de populisten ? Uiteindelijk vecht elke politicus om levensbehoud bij de volgende verkiezingen. Wie vindt het waard om te proberen de kiezer over te halen met nuance? Het zal interessant zijn om te kijken welke politicus de alarmbellen van Meeus hoort en een andere koers inslaat.
