Boekrecensie | De domheid regeert
“Onderbuikgevoelens zijn ook gevoelens,” zo luidde het betoog van Caroline van der Plas vorig jaar tijdens de HJ Schoo-lezing. Deze uitspraak lijkt misschien onschuldig, maar volgens Sander Schimmelpenninck laat die precies zien wat er mis is met de maatschappij op dit moment. In zijn nieuwe boek De domheid regeert duidt hij dit nader en geeft hij ook aan wat we moeten doen om dit probleem op te lossen.
De domheid regeert gaat niet over de domheid waar men misschien direct aan denkt. Domheid heeft in dit boek niets te maken met intelligentie, maar gaat over slimme mensen die bewust kiezen om domme dingen te zeggen of te doen. Als voorbeeld noemt hij sommige ontkenners van klimaatverandering. Ze hebben alle informatie die erop wijst dat het klimaat door menselijke oorzaak verandert. Toch kiezen ze ervoor om naar buiten te treden met de bewering dat van klimaatverandering geen sprake is.
Deze domheid is volgens Schimmelpenninck altijd al aanwezig geweest, maar heeft door social media een enorme boost gekregen. Algoritmes zorgen ervoor dat posts met veel interactie worden beloond. Zo wordt het ook beloond om dingen te zeggen waar veel mensen het niet mee eens zijn en dus op reageren. Hierdoor worden dit soort account groter en worden deze (onjuiste) posts verder verspreid.
Daarnaast is ook de coronapandemie een tijd geweest waar domheid heeft gezegevierd. Dit omdat er tijdens deze tijd ook veel mensen een podium kregen die ‘andere waarheden’ verkondigden. Deze ‘andere waarheden’, die niet op wetenschappelijk onderzoek gebaseerd waren, werden volgens Schimmelpenninck door de media vaak op gelijk voetstuk gezet met de waarheden van artsen en wetenschappelijk onderzoek. Hierdoor werd de indruk gewekt dat de waarheid wel ergens in het midden moest liggen, terwijl dit niet het geval was.
Deze domheid is volgens Schimmelpenninck inmiddels gecultiveerd in Nederland. Alleen al als je kijkt naar de grootste talkshow van Nederland, Vandaag Inside, zie je dat alles gebaseerd is op gevoelens en niets op feiten of onderzoek. Ook zag je het toen er aan Van der Plas werd gevraagd waarom ze haar programma niet liet doorrekenen. Haar antwoord was dat als het doorliet rekenen, het CPB zou zeggen wat alles echt zou kosten. Hiermee liet ze zien dat ze geen zin had in feitelijk onderzoek en ondermijnde ze een instituut zoals de CPB omdat het haar beter uitkwam.
Daarnaast werd het al helemaal duidelijk toen premier Schoof werd gevraagd naar de asielcrisis. Een journalist legde uit dat er niet meer asielzoekers dan normaal in Nederland een asielaanvraag deden en vroeg of je dan wel van een crisis kunt spreken. Schoof antwoordde hierop door te zeggen dat veel mensen een asielcrisis voelen en dat er dus sprake was van een crisis.
Dit alles klinkt als een probleem wat niet meer te stoppen is. Schimmelpenninck geeft aan dat mensen die hierin zijn doorgeslagen moeilijk ‘te redden’ zijn. Zij delen niet meer dezelfde waarheden, waardoor ze ook niet te overtuigen zijn. Volgens Schimmelpenninck is de enige oplossing om deze mensen geen podium meer te geven. Dit door mensen die feitelijke onjuistheden verkondigen niet meer uit te nodigen voor tv-shows, interviews in kranten of podcasts. Daarnaast zou volgens hem ook de politiek er anders in moeten staan. Het cordon sanitaire moet weer gebruikelijk worden voor partijen die zich niet vasthouden aan feiten, maar aan (onderbuik)gevoelens.
In ‘De domheid regeert’ laat Sander Schimmelpenninck een actueel probleem zien en legt hij ook de oorsprong van dit probleem bloot. In dit verlengd essay schrijft hij duidelijk waar het probleem ligt en hoe we het, naar zijn mening, ook weer kunnen oplossen. Door dit zo duidelijk mogelijk te maken wordt het af en toe wel heel erg zwart-wit denken, maar hij herstelt dit vaak al weer snel door toch de nuance aan te brengen.
Sander Schimmelpenninck, De domheid regeert
