Boekrecensie | Afscheid van het oude Nederland: Kunnen we onze democratie nog redden?
In de huidige wereldpolitiek spelen rechts-populistische leiders een steeds grotere rol. De bekendste van allemaal is uiteraard Donald Trump, gevolgd door de Hongaarse premier Viktor Orbán, de Franse politica Marine Le Pen en natuurlijk onze polderpopulist Geert Wilders. Dit zijn nog maar een aantal namen van mensen over wie René van Stipriaan zich in zijn boek ‘afscheid van het oude Nederland’ kritisch uitlaat.
In dit boek beschrijft Van Stipriaan namelijk de opkomst van rechts-populisme. De historicus duikt terug in de tijd en loopt met de lezer langs verschillende vormen van populisme, om vervolgens de vraag te beantwoorden hoe het rechts-populisme in het middelpunt van de macht terecht kon komen.
Het boek is geschreven voor liefhebbers van politieke geschiedenis: mensen die terug willen blikken maar daar ook lessen uit willen trekken voor de toekomst. Daarnaast is het ook relevant voor de beroepsgroepen die standaard doelwit zijn van het populisme, zoals wetenschappers en journalisten, maar ook rechters en advocaten.
In de kern van zijn boek analyseert Van Stipriaan de diepere oorzaken van de opkomst van het populisme. Hij wijst op het groeiende wantrouwen tegenover de rechtsstaat, de framing van wetenschap als links en elitair, en de beschuldiging dat de journalistiek onvoldoende ruimte biedt aan populistische geluiden. Daarnaast beschrijft hij hoe migranten de gevolgen ondervinden van de populistische visie, die hun positie in de samenleving onder druk zet.
Het boek sluit af met de vraag die centraal is voor het hele betoog van Van Stipriaan: ‘Kunnen we onze democratie nog redden?’ Het antwoord – ‘het zal ervan afhangen’ – is wellicht weinig overtuigend, maar laat bewust ruimte voor de partijen die volgens Van Stipriaan een sleutelrol spelen in het tegengaan van het populisme: de klassieke middenpartijen VVD, PvdA, CDA en D66. Het begin van de oplossing ligt in de kloof tussen bevolkingsgroepen verkleinen, makkelijker gezegd dan gedaan. Welke oplossingen er nog meer nodig zijn werkt Van Stipriaan verder in zijn boek uit, maar ze gaan niet over 1 nacht ijs.
Hans Willem van Willigen
Afscheid van het oude Nederland
